Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) thường gặp ở trẻ em và kéo dài đến tuổi trưởng thành. Với khoảng 7,2% trẻ em trên toàn thế giới được chẩn đoán mắc bệnh. Trong đó, tỷ lệ các bé trai mắc rối loạn tăng động giảm chú ý cao gấp đôi so với bé gái. Vậy rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là gì? Biểu hiện và nguyên nhân ra sao?
ADHD (Rối loạn tăng động giảm chú ý) là gì?
Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là một trong những rối loạn phát triển thần kinh phổ biến ở trẻ em. Tình trạng này được chẩn đoán khi trẻ còn nhỏ và thường kéo dài đến tuổi trưởng thành. Trẻ mắc ADHD có thể gặp khó khăn trong việc chú ý, kiểm soát hành vi bốc đồng hoặc hoạt động quá mức.
ADHD ảnh hưởng và phổ biến như thế nào?
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho biết, gần 11% trẻ em nước này từ 2 – 17 tuổi được chẩn đoán rối loạn tăng động giảm chú ý. Và có khoảng 7,2% trẻ em trên toàn thế giới được chẩn đoán mắc phải rối loạn này. Trong đó, tỷ lệ các bé trai mắc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) cao gấp đôi so với bé gái.
Triệu chứng ADHD thường gặp
Các dấu hiệu tăng động giảm chú ý (ADHD) thường biểu hiện trước 12 tuổi. Ở một số trẻ, tình trạng này có thể biểu hiện ngay khi con 3 tuổi. Các triệu chứng ADHD có thể nhẹ, trung bình hoặc nặng và kéo dài đến tuổi trưởng thành. Mỗi loại ADHD sẽ có những triệu chứng khác nhau:
1. Thiếu chú ý
Theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (DSM-5), người thuộc dạng rối loạn này phải có ít nhất 6 trong 9 hành vi được thực hiện thường xuyên sau:
- Không chú ý đến chi tiết hoặc mắc lỗi trong học tập hoặc công việc.
- Thiếu tập trung khi tham gia các hoạt động.
- Không lắng nghe người khác khi họ đang nói chuyện với mình.
- Không làm theo hướng dẫn và không hoàn thành bài tập ở trường, công việc nhà hoặc nhiệm vụ được giao (có thể thực hiện công việc nhưng nhanh chóng mất tập trung).
- Gặp vấn đề trong tổ chức: không quản lý tốt thời gian, công việc lộn xộn, thiếu trách nhiệm,…
- Né tránh hoặc không thích những công việc đòi hỏi phải vận dụng trí óc liên tục.
- Thường xuyên làm mất những thứ cần thiết cho công việc hoặc cuộc sống hàng ngày, chẳng hạn như giấy tờ tùy thân, sách, chìa khóa, ví, điện thoại di động.
- Dễ bị phân tâm.
- Quên thực hiện các công việc hàng ngày.
2. Tăng động hoặc bốc đồng
Để chẩn đoán loại ADHD này, người bệnh phải có ít nhất 6 triệu chứng xảy ra thường xuyên sau đây:
- Bồn chồn, hay vặn vẹo trên ghế.
- Không thể ngồi yên (trong lớp học, nơi làm việc).
- Chạy hoặc leo trèo ở nơi không phù hợp.
- Không thể chơi hoặc thực hiện các hoạt động giải trí một cách yên tĩnh.
- Nói quá nhiều.
- Thốt ra câu trả lời trước khi câu hỏi kết thúc.
- Gặp khó khăn khi chờ đến lượt của mình, chẳng hạn như khi đứng xếp hàng.
- Làm gián đoạn hoạt động hoặc xâm phạm người khác.
ADHD dạng kết hợp nếu có những triệu chứng của thiếu chú ý và tăng động, bốc đồng. Theo DSM-5, người bệnh phải thể hiện ít nhất 12 trong tổng số hành vi (ít nhất 6 hành vi thiếu chú ý và 6 hành vi tăng động, bốc đồng).
Nguyên nhân rối loạn tăng động giảm chú ý
Các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể của ADHD nhưng các nỗ lực nghiên cứu vẫn tiếp tục. Các yếu tố có thể liên quan đến sự phát triển của ADHD bao gồm di truyền, môi trường hoặc các vấn đề về thần kinh.
Nguy cơ và đối tượng rủi ro mắc ADHD
Các yếu tố nguy cơ gây rối loạn tăng động giảm chú ý gồm
- Người thân trong gia đình mắc ADHD hoặc các rối loạn sức khỏe tâm thần khác.
- Chấn thương sọ não.
- Tiếp xúc với chất độc khi mang thai, chẳng hạn như chì, chủ yếu được tìm thấy trong nước sơn và đường ống trong các tòa nhà cũ.
- Sử dụng rượu và thuốc lá khi mang thai.
- Sinh non.
- Cân nặng khi sinh thấp.
- Chẩn đoán rối loạn tăng động giảm chú ý
- Trẻ chỉ nên được chẩn đoán mắc bệnh tăng động giảm chú ý khi các triệu chứng biểu hiện trước 12 tuổi và liên tục gây ra những vấn đề nghiêm trọng trong gia đình, trường học.
Không có xét nghiệm nào dùng trong chẩn đoán ADHD. Bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý sẽ chẩn đoán bệnh bằng các biện pháp sau:
- Thăm khám lâm sàng nhằm loại trừ các nguyên nhân gây bệnh khác.
- Thu thập thông tin về tình trạng sức khỏe hiện tại, tiền sử bệnh của cá nhân và gia đình.
- Đặt câu hỏi cho các thành viên trong gia đình, giáo viên hoặc người biết rõ về trẻ nhằm củng cố cho việc chẩn đoán.
- Dựa trên những tiêu chí đánh giá ADHD từ Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) do Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ xuất bản.
- Thang đánh giá ADHD giúp thu thập và kiểm tra các thông tin về trẻ.
Các triệu chứng của ADHD có thể xuất hiện ở trẻ nhỏ nhưng việc chẩn đoán rất khó khăn. Bởi một số vấn đề về chậm phát triển ngôn ngữ có thể nhầm lẫn với ADHD. Vì vậy, trẻ nhỏ bị nghi ngờ mắc ADHD cần được đánh giá bởi chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần.
Một số bệnh hoặc phương pháp điều trị có thể gây các dấu hiệu và triệu chứng tương tự rối loạn tăng giảm chú ý, gồm:
- Vấn đề về học tập hoặc ngôn ngữ.
- Rối loạn tâm trạng: trầm cảm hoặc lo âu.
- Rối loạn hành vi.
- Gặp các vấn đề về thị giác hoặc thính giác.
- Hội chứng tự kỷ.
- Tác dụng phụ của thuốc điều trị ảnh hưởng đến suy nghĩ hoặc hành vi.
- Rối loạn giấc ngủ.
- Chấn thương sọ não.
Bài viết đã cung cấp những thông tin về rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là gì? Biểu hiện và nguyên nhân ra sao. Tình trạng này được chẩn đoán ở trẻ nhỏ. Song, các triệu chứng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành, gây khó khăn trong học tập, công việc, thói quen sinh hoạt và xây dựng mối quan hệ xã hội. Chủ động tìm hiểu, phát hiện và điều trị sớm có thể giảm mức độ nghiêm trọng của rối loạn này.
Nguồn: Tâm Anh hospital
