Can thiệp sớm là chìa khóa vàng giúp trẻ tự kỷ phát triển toàn diện. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho các thầy cô cũng như cha mẹ những thông tin cần thiết về quy trình can thiệp sớm cho trẻ tự kỷ, bao gồm các nguyên tắc cơ bản và những hình thức can thiệp hiệu quả nhất!
1. Mục đích quy trình can thiệp trẻ tự kỷ
Tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh, biểu hiện điển hình bởi những khiếm khuyết qua giao tiếp, tương tác xã hội kèm theo các mẫu hình hành vi, sở thích rập khuôn, giới hạn của trẻ.
Quy trình can thiệp trẻ tự kỷ là việc áp dụng những phương pháp, quy trình, hệ thống kỹ thuật trị liệu để giảm các triệu chứng cốt lõi rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em và phát triển toàn diện các kỹ năng, chức năng chung.
Mục tiêu chính của quy trình can thiệp sớm là giúp trẻ tự kỷ cải thiện các kỹ năng xã hội, ngôn ngữ, hành vi và học tập. Cụ thể:
-
Giảm thiểu các triệu chứng: Giảm thiểu các biểu hiện hành vi lặp đi lặp lại, khó khăn trong giao tiếp và tương tác xã hội.
-
Phát triển các kỹ năng: Rèn luyện các kỹ năng sống cần thiết như tự chăm sóc bản thân, giao tiếp, học tập.
-
Hòa nhập cộng đồng: Giúp trẻ tự tin và hòa nhập với môi trường xung quanh.
-
Tối đa hóa tiềm năng: Giúp trẻ đạt được mức độ phát triển cao nhất có thể.
2. Phạm vi và đối tượng áp dụng
Phạm vi của quy trình can thiệp trẻ tự kỷ
Bệnh viện, các cơ sở giáo dục chuyên biệt và hỗ trợ hòa nhập, các trường học trong hệ thống giáo dục Việt Nam và tại gia đình sẽ thực hiện tất cả các hoạt động và dịch vụ can thiệp sớm cho trẻ tự kỷ dưới 16 tuổi.
Đối tượng áp dụng quy trình can thiệp trẻ tự kỷ
Đối tượng được hưởng các hoạt động và dịch vụ can thiệp trong quy trình can thiệp trẻ tự kỷ là tất cả trẻ dưới 16 tuổi được chẩn đoán mắc rối loạn phổ tự kỷ hay có dấu hiệu nghi ngờ tự kỷ.
Người nhận những hướng dẫn về can thiệp của chuyên gia/giáo viên và trực tiếp áp dụng kiến thức, kỹ năng can thiệp lên trẻ tại gia đình là cha mẹ trẻ, người chăm sóc và các thành viên khác trong gia đình.
Người được đào tạo chuyên môn, kinh nghiệm, trực tiếp thực hiện các hoạt động can thiệp, tổ chức các dịch vụ giám sát, quản lý chất lượng quy trình can thiệp trẻ tự kỷ là các nhà chuyên môn.
3. Quy trình can thiệp trẻ tự kỷ
Đánh giá: Đánh giá toàn diện các kỹ năng và nhu cầu của trẻ.
Lập kế hoạch: Lập một kế hoạch can thiệp cá nhân hóa dựa trên kết quả đánh giá.
Thực hiện: Thực hiện kế hoạch can thiệp thông qua các hoạt động trị liệu và giáo dục.
Đánh giá lại: Đánh giá lại sự tiến bộ của trẻ định kỳ và điều chỉnh kế hoạch nếu cần.
Các phương pháp trị liệu
Phương pháp trị liệu cho trẻ tự kỷ được chia thành các trường phái có giả thuyết riêng về cách tiếp cận, mục tiêu và hệ thống các hoạt động riêng. Có thể sử dụng một hoặc kết hợp nhiều phương pháp để mang lại hiệu quả điều trị cho trẻ tự kỷ tốt nhất.
Chú ý người thực hành các phương pháp trị liệu can thiệp trẻ tự kỷ cần được đào tạo và có kiến thức chuyên sâu.
Trường pháp trị liệu hành vi
Trị liệu hành vi gồm các phương pháp tập trung dạy trẻ các kỹ năng và hành vi mới thông qua cách sử dụng những kỹ thuật đặc biệt có cấu trúc.
Trị liệu hành vi dựa trên cách tiếp cận được áp dụng nhiều nhất, có nhiều nghiên cứu nhất và có bằng chứng khoa học mạnh mẽ nhất về hiệu quả can thiệp là Phân tích hành vi ứng dụng (Applied Behavior Analysis – ABA) kết hợp cùng công cụ Đánh giá các kỹ năng ngôn ngữ và học tập cơ bản (ABLLS-R)
Nguyên lý “những hành vi được củng cố (thưởng) sẽ tái diễn thường xuyên hơn là những hành vi bị bỏ qua hoặc bị phạt” là căn cứ của ABA, từ đó giúp trẻ cải thiện nhiều lĩnh vực chức năng của trẻ như nhận thức, ngôn ngữ, quan hệ xã hội, tự phục vụ…và nhấn mạnh việc loại bỏ những hành vi tiêu cực, thay thế bằng hành vi tích cực để trẻ có ứng xử phù hợp với cuộc sống.
Trường phái trị liệu phát triển
Trị liệu phát triển bao gồm các phương pháp can thiệp dựa theo cách thức giúp trẻ phát triển các môi quan hệ liên cá nhân tích cực và ý nghĩa.
Theo trường phái này, trẻ sẽ được dạy những kỹ năng xã hội và giao tiếp trong môi trường có cấu trúc, phát triển các kỹ năng sinh hoạt hằng ngày.
Các phương pháp trong trường phái trị liệu phát triển ít được nghiên cứu hơn so với Phương pháp phân tích hành vi ứng dụng ABA, điển hình gồm có các phương pháp ngồi sàn (Floortime), can thiệp phát triển quan hệ (Relationship Developmental Intervention – RDI).
Can thiệp phối hợp các trường phái
Để thực hiện có hệ thống, cần phối hợp cả phương pháp hành vi và phát triển gồm có:
-
Mô hình phát triển sớm Denver (Early Start Denver Model – ESDM)
-
Trị liệu và giáo dục cho trẻ tự kỷ và trẻ có khó khăn về giao tiếp (Training and Education of Autistic and Related Communication Handicapped Children – TEACCH):
Các phương pháp trị liệu cụ thể
Đây là những phương pháp trị liệu tác động trực tiếp vào những khó khăn cụ thể bằng các kỹ thuật đặc biệt và thường được phối hợp hoặc nằm trong các chương trình can thiệp khác.
-
Ngôn ngữ trị liệu (Speech therapy)
-
Phương pháp giao tiếp bằng trao đổi tranh (Pictures Exchange Communication System – PECS)
-
Điều trị tích hợp giác quan
-
Hoạt động trị liệu (Occupational Therapy – OT)
Điều trị y khoa các tình trạng kèm theo
Trẻ tự kỷ còn có các biểu hiện kèm theo như co giật, rối loạn giấc ngủ, rối loạn ăn uống, tiêu hóa… gây ảnh hưởng rõ rệt tới sức khỏe, chất lượng cuộc sống của bản thân và gia đình.
Do đó, mỗi tình trạng kèm theo cần có phương pháp điều trị cụ thể tùy theo từng mức độ của tình trạng.
Riêng các rối loạn tâm thần khác đi kèm như trầm cảm, lo âu, tăng động giảm chú ý, rối loạn hành vi gây rối… sẽ được kê đơn điều trị bằng thuốc hướng thần hoặc các biện pháp can thiệp tâm lý cụ thể.
4. Các nguyên tắc vàng xây dựng quy trình can thiệp trẻ tự kỷ
Là phụ huynh của một bé tự kỷ hoặc giáo viên can thiệp, bạn luôn mong muốn mang đến cho bé những điều tốt đẹp nhất. Để quá trình can thiệp đạt hiệu quả cao, chúng ta cần hiểu rõ về các nguyên tắc cơ bản.
-
Mỗi Bé Là Một Cá Thể Độc Đáo
Mỗi bé tự kỷ đều có những điểm mạnh, điểm yếu và sở thích riêng. Vì vậy, chương trình can thiệp cần được thiết kế riêng cho từng bé. Hãy tưởng tượng như việc may một bộ quần áo, chúng ta cần đo lường kỹ lưỡng để có một bộ vừa vặn và đẹp.
-
Gia Đình Là Trung Tâm
Gia đình đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình can thiệp. Sự tham gia tích cực của cha mẹ, anh chị em sẽ giúp bé cảm thấy an toàn và được hỗ trợ. Các chuyên gia sẽ hướng dẫn gia đình cách áp dụng các kỹ năng đã học vào cuộc sống hàng ngày.
-
Cấu Trúc Nhưng Vẫn Linh Hoạt
Chương trình can thiệp cần có một kế hoạch rõ ràng, nhưng đồng thời cũng cần linh hoạt để thay đổi khi cần thiết. Ví dụ, nếu hôm nay bé không muốn làm bài tập, chúng ta có thể chuyển sang một hoạt động mà bé yêu thích để tạo động lực.
-
Dựa Trên Khoa Học
Các phương pháp can thiệp được áp dụng đều dựa trên những nghiên cứu khoa học đã được chứng minh hiệu quả. Mục tiêu của chúng ta là giúp bé phát triển các kỹ năng cần thiết để sống độc lập và hòa nhập cộng đồng.
-
Tập Trung Vào Các Kỹ Năng Cần Thiết
Chương trình can thiệp sẽ tập trung vào việc giúp bé phát triển các kỹ năng như:
-
Giao tiếp: Nói, hiểu, giao tiếp bằng mắt, biểu đạt cảm xúc…
-
Xã hội: Chơi cùng bạn bè, hợp tác, thể hiện sự quan tâm đến người khác…
-
Nhận thức: Hiểu về thế giới xung quanh, giải quyết vấn đề…
-
Hành vi: Kiểm soát cảm xúc, tuân thủ quy định…
Viện Phát Triển Ngôn Ngữ từ Viện Tâm Lý Học Và Phát Triển Mô Hình Giáo Dục (IEPMD) là đơn vị đầu ngành trong can thiệp trẻ tự kỷ, trẻ tăng động giảm chú ý, trẻ chậm nói, chậm phát triển ngôn ngữ, trẻ ngọng, rối loạn âm vị,… Đến với Viện IEPMD, trẻ sẽ được đánh giá và can thiệp bởi những chuyên gia hàng đầu tại Việt Nam, có kiến thức chuyên sâu và tận tâm với trẻ.
Để liên hệ đặt lịch đánh giá và can thiệp tại Viện Tâm Lý Học Và Phát Triển Mô Hình Giáo Dục, ba mẹ vui lòng gọi số Hotline: 0818.636.988 hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY
