Trẻ 2 tuổi chậm nói, hãy dành nhiều thời gian hơn để chơi đùa và tương tác với trẻ, kể chuyện, đọc sách cho trẻ nghe, cùng trẻ vui chơi, cho trẻ tiếp xúc với âm nhạc,…Đây là những cách để kích hoạt khả năng ngôn ngữ của con đơn giản mà hiệu quả được các chuyên gia ngôn ngữ khuyến khích thực hiện.
1. Quá trình phát triển ngôn ngữ bình thường ở trẻ
Trước tiên, muốn xác định được bé hai tuổi chậm nói hay không thì phải nắm được quá trình phát triển ngôn ngữ bình thường ở trẻ. Phát triển ngôn ngữ của trẻ trong 3 năm đầu tiên có thể phân thành 3 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Từ 0 – 11 tháng tuổi
Trong giai đoạn này, trẻ thường xuyên giao tiếp nhưng chưa sử dụng ngôn từ. Khả năng giao tiếp phát triển tuần tự và các kỹ năng tăng cao dựa trên nền tảng các kỹ năng ban đầu. Khả năng vận động cũng phát triển trong giai đoạn này. Các bước tiền ngôn ngữ phát triển cần được đặt vào thời điểm thích hợp trước khi trẻ nói được từ đầu tiên.
Giai đoạn 1: bắt đầu phát ra giống nguyên âm u,e,o,a,i
Cột mốc phát triển ngôn ngữ trong năm đầu gồm:
-
7 – 9 tuần tuổi: Bắt đầu phát ra âm giống nguyên âm (u, e, o, a, i)
-
3 – 6 tháng tuổi: Phản ứng bằng âm thanh khi người chăm sóc cười hoặc nói chuyện với trẻ, tạo ra âm thanh từ cuống họng giống phụ âm (h, k, g)
-
6 – 9 tháng tuổi: Nhận ra vị trí phát ra tiếng động, bập bẹ để thu hút sự chú ý, sử dụng nhiều phụ âm hơn (f, v, s, z, m, n)
-
9 – 11 tháng tuổi: Bắt chước tiếng lưỡi và hôn, bập bẹ hai âm tiếng liền nhau (da-da, mi-mi), hiểu và làm theo một số yêu cầu đơn giản của ba/mẹ
Giai đoạn 2: Từ bập bẹ đến nói được từ: 12 – 21 tháng tuổi
Trước hoặc sau khi trẻ 1 tuổi, “khoảnh khắc kì diệu” sẽ đến khi em bé của ba mẹ nói được từ đầu tiên trong đời. Các bước tiền ngôn ngữ đã xây dựng cho trẻ một nền tảng vững chắc và đã tới lúc sử dụng từ ngữ có ý nghĩa. Trong vòng 9 tháng tiếp theo, ba mẹ có thể theo dõi sự phát triển ngôn ngữ của trẻ qua các cột mốc sau:
-
12 – 15 tháng tuổi: Sử dụng 1 hoặc 2 từ thông dụng và có ý nghĩa, hiểu các từ quan trọng trong các trường hợp quen thuộc
-
15 – 18 tháng tuổi: Nói các câu ngắn nhưng còn ngọng ngịu, chỉ vào người, động vật hoặc đồ chơi quen thuộc khi được yêu cầu
-
15 – 18 tháng tuổi: Sử dụng 6 – 20 từ vựng quen thuộc, tự chỉ vào mắt, mũi, miệng và tóc của mình
Giai đoạn 2: Trẻ bắt đầu nói được từ đơn
Giai đoạn 3: Từ từ vựng thành câu: 24 – 36 tháng tuổi
Trong giai đoạn này, trẻ sẽ bắt đầu nối các từ lại thành câu và ý nghĩa của câu nói ngày càng tăng. Đến cuối giai đoạn này, trẻ có thể kể câu chuyện ngắn hoặc tóm tắt những trải nghiệm của mình. Các cột mốc trong giai đoạn này bao gồm:
-
21 – 24 tháng tuổi: Hiểu các giải thích/định nghĩa đơn giản, ví dụ “Trước tiên hãy ăn hết đồ ăn của mình, sau đó con có thể uống nước trái cây. Bắt đầu nói các câu có 2 từ, ví dụ “Bố, bye-bye”
-
24 – 27 tháng tuổi: Làm theo một loạt các chỉ dẫn, bắt đầu nói câu 3 từ, ví dụ “Mẹ, đọc sách?”
-
27 – 30 tháng tuổi: Hứng thú khi nghe những câu chuyện về những người và trải nghiệm quen thuộc, nói tên (người, vật) khi được yêu cầu
-
30 – 33 tháng tuổi: Có thể kể một số cách sử dụng của một đối tượng, thích được đọc những quyển sách ảnh
-
33 – 36 tháng tuổi: Có thể sử dụng khoảng 200 từ (hoặc nhiều hơn), nhưng phát âm có thể chưa chính xác và chưa phổ biến.
Giai đoạn 3: Trẻ bắt đầu nói được từ đôi cho đến 1 câu
*Lưu ý rằng, thời gian phát triển của trẻ chỉ là tương đối. Có một số trẻ có bản năng giao tiếp tốt và khả năng nói chuyện sớm hơn và tốt hơn so với các ba mẹ cùng trang lứa. Ba mẹ có thể xem xét các mốc thời gian để nhận biết xem con có phát triển bình thường không nếu đạt đến các mốc từ 3 đến 6 tháng sau hoặc trễ hơn. Đồng thời, hãy đảm bảo con đã được kiểm tra khả năng nghe trước 2 tuổi, dù cho con có nói chậm hay không.
2. Biểu hiện điển hình của trẻ 2 tuổi chậm nói
Sự phát triển của trẻ em diễn ra từng ngày, trong vài tháng thì trẻ đã có nhiều thay đổi đáng kể. Tại mỗi thời điểm, những biểu hiện của trẻ 2 tuổi chậm nói sẽ khác nhau. Cha mẹ có thể dựa vào những biểu hiện đó để xác định xem con mình có gặp vấn đề trong phát triển ngôn ngữ hay không.
Trẻ 24 tháng tuổi: Đây là giai đoạn mà trẻ bắt đầu 2 tuổi, và có những dấu hiệu rõ ràng mà cha mẹ có thể nhìn thấy:
-
Trẻ không thể nói được hơn 15 từ đơn giản.
-
Trẻ không tự chủ động nói, chỉ có thể bắt chước theo người khác.
-
Trẻ không thể ghép các từ đơn thành một câu hoàn chỉnh.
-
Trẻ không hiểu được câu dài của người lớn.
Trẻ 25-35 tháng tuổi: Khi trẻ đạt đến 25 tháng tuổi, sự thay đổi ít hơn nên các dấu hiệu gần như giữ nguyên cho đến tháng thứ 35:
-
Trẻ không thể nói được những câu ngắn.
-
Trẻ không đọc được tên của những từ đơn giản.
-
Trẻ không thường xuyên đặt câu hỏi về thế giới xung quanh.
3. Nguyên nhân trẻ 2 tuổi chậm nói
Trẻ 2 tuổi chậm nói không phải là vấn đề hiếm gặp, đặc biệt trong thời đại hiện đại này. Có nhiều nguyên nhân mà các chuyên gia về ngôn ngữ cho rằng có thể gây chậm nói ở trẻ, bao gồm yếu tố di truyền và môi trường xung quanh. Dưới đây là 6 nguyên nhân cụ thể:
-
Rối loạn phát triển ngôn ngữ: Khi bé bị rối loạn phát triển lời nói và ngôn ngữ, con sẽ khó thể phát ra âm thanh và hình thành các từ ngữ. Mặc dù bé có thể hiểu những người khác nói, nhưng không thể diễn đạt thành lời.
-
Mất thính lực: Mất thính lực là nguyên nhân phổ biến gây chậm nói và kém phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ. Vấn đề này khiến trẻ gặp khó khăn trong việc học âm thanh của lời nói. Trong một số trường hợp, mất thính lực cũng ảnh hưởng đến hành vi của trẻ, chẳng hạn như cảm thấy buồn chán, thu mình lại hoặc thất vọng khi không thể diễn đạt ý muốn.
Trẻ 2 tuổi chậm nói có thể do mất thính lực
-
Khuyết tật trí tuệ: Chậm nói ở trẻ 2 tuổi cũng có thể do trẻ chậm phát triển trí tuệ. Khả năng hiểu ngôn ngữ và xử lý thông tin của trẻ bị hạn chế, dẫn đến việc chậm phát triển khả năng nói.
-
Rối loạn thần kinh: Một số trẻ bị rối loạn thần kinh như tự kỷ, bại não hoặc hội chứng Down thường chậm nói. Các vấn đề này khiến trẻ gặp khó khăn trong việc tiếp thu ngôn ngữ và khó diễn đạt. Bên cạnh đó, trẻ cũng không thể hiểu hoàn toàn những gì mà người khác nói.
-
Yếu tố môi trường: Môi trường xung quanh cũng có thể góp phần vào chậm nói ở trẻ nhỏ. Nếu trẻ không được thường xuyên tham gia vào các hoạt động giao tiếp và nghe nói, khả năng giao tiếp của trẻ có thể bị hạn chế. Sự phụ thuộc vào thiết bị điện tử trong giao tiếp có thể làm tình trạng này trở nên phổ biến hơn, vì vậy các chuyên gia khuyên ba mẹ nên hạn chế sử dụng các thiết bị này để tạo cơ hội phát triển ngôn ngữ và lời nói cho trẻ.
-
Vấn đề điều khiển cơ miệng: Một số trẻ 2 tuổi chậm nói có thể gặp khó khăn trong việc điều khiển các cơ miệng. Điều này có nghĩa là khả năng phối hợp giữa môi, lưỡi và hàm còn hạn chế, do đó trẻ chưa thể phát ra lời nói.
4. Cha mẹ cần làm gì khi bé 2 tuổi chậm nói
Nếu cha mẹ nhận thấy rằng bé có những dấu hiệu chậm nói, hãy thực hiện ngay những biện pháp tại nhà đơn giản sau đây để kích hoạt khả năng ngôn ngữ của con:
-
Dành nhiều thời gian hơn để chơi đùa và tương tác với bé: Tạo ra môi trường giao tiếp tích cực và khuyến khích bé tham gia vào các hoạt động tương tác xã hội.
-
Rèn luyện kỹ năng bắt chước cho trẻ: Hướng dẫn bé bắt chước các âm thanh, từ ngữ và câu nói thông qua việc chơi đùa và hoạt động giao tiếp.
-
Làm mẫu ngôn ngữ cho con: Nói chuyện trước mặt bé, sử dụng ngôn ngữ đơn giản, rõ ràng và diễn đạt một cách rõ ràng các ý kiến, lời khen và hướng dẫn.
-
Nói chuyện với trẻ thường xuyên: Thúc đẩy bé tham gia vào các cuộc trò chuyện thông qua việc đặt câu hỏi, trò chuyện tưởng tượng và kích thích sự tò mò của bé.
-
Kể chuyện và đọc sách cho trẻ nghe: Kể và đọc sách giúp bé tiếp thu từ ngữ và phát triển khả năng ngôn ngữ của mình.
-
Cùng trẻ vui chơi: Tham gia vào các hoạt động chơi đùa và phát triển ngôn ngữ, như chơi với đồ chơi, vẽ tranh, xếp hình và mô phỏng các tình huống hằng ngày.
-
Cho trẻ tiếp xúc với âm nhạc: Âm nhạc có thể kích thích ngôn ngữ và giao tiếp cho trẻ. Hát và vỗ tay cùng bé để phát triển phản xạ ngôn ngữ.
-
Tạo cơ hội để trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời: Đi dạo, chơi bóng, hoặc tham gia các hoạt động thể chất khác giúp bé giao tiếp và khám phá ngôn ngữ một cách tự nhiên.
-
Hạn chế và kiểm soát thời gian sử dụng điện thoại, iPad của trẻ: Giới hạn thời gian mà bé sử dụng thiết bị điện tử và tạo cơ hội để bé tương tác với môi trường xung quanh.
-
Khuyến khích trẻ tự thực hiện các nhu cầu cá nhân: Dụng cụ hỗ trợ phân biệt và diễn đạt nhu cầu cá nhân như thức ăn, nước uống và đi vệ sinh sẽ làm cho bé tự tin hơn trong việc diễn đạt ý kiến của mình.
-
Dạy trẻ những từ đơn giản, dễ hiểu: Bắt đầu với các từ ngắn, dễ nhớ và dễ phát âm để bé dễ dàng ghi nhớ và sử dụng trong giao tiếp hàng ngày.
Những phương pháp này sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi để bé phát triển khả năng ngôn ngữ và vượt qua tình trạng chậm nói. Tuy nhiên, nếu vấn đề vẫn tiếp tục tồn tại và gây lo lắng cho cha mẹ, nên tham khảo ý kiến của chuyên gia để được tư vấn và hỗ trợ thêm.
5. Trẻ 2 tuổi chậm nói , khi nào cần trị liệu ngôn ngữ?
Khi trẻ 2 tuổi chậm nói, không phải lúc nào cũng cần đến liệu pháp trị liệu ngôn ngữ. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu mà cha mẹ nên chú ý và xem xét việc tìm kiếm trị liệu ngôn ngữ cho trẻ. Dưới đây là một số tình huống mà cần xem xét:
Trẻ 2 tuổi chậm nói, khi nào cần trị liệu ngôn ngữ
-
Trẻ không phát triển từ ngữ mới trong thời gian dài: Nếu trẻ không tiến bộ hoặc không thể học được các từ mới trong khoảng thời gian dài, có thể là một dấu hiệu cho thấy trẻ có vấn đề trong phát triển ngôn ngữ và cần sự hỗ trợ bổ sung.
-
Khả năng hiểu ngôn ngữ bị hạn chế: Trẻ không hiểu hoặc gặp khó khăn để hiểu các câu hỏi, lời chỉ đạo đơn giản và chỉ thị hàng ngày. Điều này có thể cho thấy trẻ gặp khó khăn trong việc xử lý và hiểu thông tin ngôn ngữ.
-
Giao tiếp hạn chế: Trẻ không thể thể hiện ý kiến, bày tỏ nhu cầu của mình hoặc tham gia vào cuộc trò chuyện. Nếu trẻ không thể giao tiếp một cách hiệu quả và có hạn chế trong việc tự diễn đạt quan điểm của mình, có thể cần trợ giúp để phát triển kỹ năng ngôn ngữ.
-
Tiến trình phát âm chậm: Nếu trẻ có vấn đề trong việc phát âm các âm thanh tiếng nói hoặc không thể hình thành các từ và câu nói một cách rõ ràng, có thể cần một chương trình trị liệu ngôn ngữ để giúp cải thiện khả năng phát âm.
-
Trẻ có các rối loạn ngôn ngữ khác: Ngoài chậm nói, trẻ còn có các vấn đề khác liên quan đến ngôn ngữ như rối loạn phát âm, khó hiểu ngôn ngữ, rối loạn lưu loát hay từ ngữ và cú pháp không chính xác. Trong những trường hợp này, trị liệu ngôn ngữ có thể được xem xét để giúp trẻ vượt qua những khó khăn này.
Nếu cha mẹ nhận thấy rằng con có dấu hiệu trên, hãy đưa con đi thăm chuyên gia và xem xét trị liệu ngôn ngữ. Điều quan trọng là không nên chần chừ và tìm kiếm sự hỗ trợ phù hợp để con có cơ hội phát triển khả năng ngôn ngữ và giao tiếp một cách tối ưu. Không chỉ giúp trẻ vượt qua khó khăn hiện tại, mà trị liệu ngôn ngữ còn mang lại lợi ích lớn cho sự phát triển toàn diện của con trong tương lai.
Để không bỏ lỡ “thời điểm vàng” can thiệp của con, cha mẹ hãy cho con đến test miễn phí tại Viện Tâm lý học và Phát triển mô hình giáo dục ngay để được kiểm tra và đánh giá chính xác tình trạng của con.
Viện Phát Triển Ngôn Ngữ từ Viện Tâm Lý Học Và Phát Triển Mô Hình Giáo Dục (IEPMD) là đơn vị đầu ngành trong can thiệp trẻ tự kỷ, trẻ tăng động giảm chú ý, trẻ chậm nói, chậm phát triển ngôn ngữ, trẻ ngọng, rối loạn âm vị,… Đến với Viện IEPMD, trẻ sẽ được đánh giá và can thiệp bởi những chuyên gia hàng đầu tại Việt Nam, có kiến thức chuyên sâu và tận tâm với trẻ.
Để liên hệ đặt lịch đánh giá và can thiệp tại Viện Tâm Lý Học Và Phát Triển Mô Hình Giáo Dục, ba mẹ vui lòng gọi số Hotline: 0818.636.988 hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY
